Aldeas Modelo (I): Estudo previo para a aldea de Muimenta
O modelo de aldea é un instrumento lexislativo que busca a activación dunha aldea en situación de abandono mediante a recuperación demográfica e a mellora da calidade de vida do propio núcleo, ademais da actividade económica dos terreos lindeiros, antigamente destinados á agricultura, a agricultura. gandería e bosque.
O modelo de aldea é un instrumento lexislativo que busca a activación dunha aldea en situación de abandono mediante a recuperación demográfica e a mellora da calidade de vida do propio núcleo, ademais da actividade económica dos terreos lindeiros, antigamente destinados á agricultura, a agricultura. gandería e bosque. As vilas modelo están recollidas na Lei 11/2021, do 14 de maio, de recuperación de solos agrarios de Galicia, aínda que a súa primeira comparecencia lexislativa foi na lei que a precede: Lei 6/2011, do 13 de outubro, de mobilidade de terras. A declaración de aldea modelo, segundo a normativa vixente, será motivada pola Administración local interesada e aprobada polo consello de goberno da Axencia Galega de Desenvolvemento Rural (AGADER). A potencial aldea modelo debe xustificar unha grave situación de abandono en polo menos a metade da superficie, a existencia de características produtivas favorables dos terreos incluídos e a vontade de converterse nunha aldea modelo dos propios habitantes. O obxectivo das vilas modelo é reactivar terreos produtivos e rehabilitar, mediante plans de dinamización, os núcleos das aldeas para fixar poboación, captar novos veciños e impulsar iniciativas económicas baseadas nos valores locais.
No ano 2017, o concello de Carballeda de Avia sufriu un incendio que arrasou o 70% da súa superficie. Isto precipita a inclusión dunha das súas aldeas afectadas polo lume, Muimenta, na estratexia Aldeas Modelo coa intención de combater o despoboamento do seu núcleo e o abandono das súas terras produtivas, en parte polo alcance do incendio de 2017.
Ano
2022
Promotor
Xunta de Galicia - Axencia Galega de Desenvolvemento Rural
Fundación RIA
Localización
Carballeda de Avia, Ourense
Equipo e colaboradores
Fundación RIA
As profundas transformacións dos estilos de vida no rural, estreitamente vinculadas aos sistemas de produción a escala local, relegaron ás vilas ao seu papel de organizadoras do territorio. Esta desestruturación do territorio galego xunto coa dinámica global de desagrarización manifestouse na perda de poboación, deterioro das edificacións rurais, abandono de terras e desaparición do coñecemento local. Como resultado, os incendios forestais achéganse cada vez máis aos núcleos de poboación rurais.
Estudos previos ao plan de dinamización
No marco de Aldeas Modelo estase a desenvolver o plan de dinamización da vila de Muimenta. O plan de dinamización contempla a creación dunha visión estratéxica da vila e a definición de directrices e criterios de actuacións de rehabilitación e prestación de servizos.
Para a elaboración do plan de dinamización téñense en conta factores como o estado do edificio e do espazo público, a accesibilidade a equipamentos e servizos e outros indicadores sociais e económicos.
É fundamental que a experiencia das aldeas modelo sexa percibida positivamente pola poboación local e que supoña unha oportunidade para mellorar a súa calidade de vida e garantir o seu futuro na vila. Para iso, o proceso debe integralos na toma de decisións e as primeiras actuacións deben atender ás súas necesidades prioritarias.
Considérase conveniente establecer varios niveis de prioridade para o desenvolvemento das actuacións. En primeiro lugar, podemos identificar os proxectos con carácter semente, é dicir, aqueles proxectos que servirán de mostra das distintas estratexias que conforman o proxecto. Estes deben supoñer unha mellora substancial, xerar atractivo e aceptación, ademais de establecer estándares de calidade e integración co medio. Posteriormente realizaranse o resto de actuacións complementarias para ampliar e replicar o impacto do proxecto.
Principios para a recuperación da identidade
A estratexia baséase na restitución de elementos, técnicas e dinámicas sociais que se basean no coñecemento, memoria e tradicións locais. Protéxense e recuperan construcións patrimoniais e elementos anexos como fontes, hórreos ou cruceiros, para os que se empregan sistemas construtivos tradicionais, como carpinterías de madeira, cubertas de tella, peches de tella ou pavimentos de adoquín, empedrados ou xabres. Tamén se fomenta a flora autóctona e intégrase o espazo público co medio natural e produtivo.
Principios para a recuperación do espazo público
A estratexia concibe o espazo público como un lugar seguro para as persoas maiores e un parque infantil, evitando así o tráfico no centro do núcleo e trasladando o aparcamento ao seu perímetro. Recuperan e crean lugares de encontro como atrios ou "eiras". Elimínanse barreiras, acondiciona-se o espazo público con técnicas tradicionais e elimínanse elementos disonantes como as liñas eléctricas.
Principios para a activación económica e social
As estratexias de reactivación teñen que prestar especial atención ás persoas que aínda habitan o núcleo, para cubrir as súas necesidades e favorecer a súa relación social. Fomentarase a atracción de novos habitantes mediante incentivos no acceso á vivenda, dotación de espazos e infraestruturas de coworking e servizos de apoio ás actividades agrícolas e gandeiras.
Principios para a sustentabilidade
Os principios de sustentabilidade abordan tres áreas principais: mobilidade, enerxía e residuos. En canto á mobilidade, retírase a circulación do núcleo, facilitando aparcadoiro e promóvese o transporte público ás localidades próximas. En todas as rehabilitacións potenciaranse as enerxías renovables, solar e biomasa e implantarase unha selección eficaz de residuos e compostaxe de residuos orgánicos.
A delimitación da zona a rehabilitar é o resultado da suma entre a rede de rúas e espazos exteriores do núcleo susceptibles de mellora, o conxunto de edificacións que requiren rehabilitación e activación (posta en uso) e as zonas de potencialidade. desenvolvemento e recuperación situados no perímetro do núcleo. Unha vez definido o marco estratéxico e o conxunto completo de actuacións, detállanse as intervencións de especial interese, que abranguen varias das actuacións estratéxicas previamente propostas. Aínda que son a menor escala, son fitos no espazo público, piares para a recuperación do sentido do lugar e da identidade, e exemplifican unha segunda orde de intervencións que tamén se deben realizar.
Análise dos servizos diarios da vila.
Recuperación de espazos comúns mediante proxectos de urbanización.
Creación de novos espazos comúns en lugares concretos con ruínas.
