De estrada en rúa:
Á Pobra do Caramiñal
A AC-305 na Pobra do Caramiñal é un espazo público deseñado arredor do vehículo, no que predominan as superficies dedicadas ao tráfico rodado. Ademais, a implantación puntual de servizos e outros elementos infraestruturais, seguindo a lóxica de inmediatez e facilidade de execución, provocou a fragmentación do espazo para as persoas.
A AC-305 fronte ao concello da Pobra do Caramiñal.
A Pobra do Caramiñal naceu en 1840 coa fusión administrativa de dous núcleos de orixe medieval: A Pobra de Deán e Caramiñal. Esta agregación administrativa xorde da conurbación de ambos os núcleos de poboación polo seu respectivo crecemento urbanístico e a necesidade de xestionar o continuum urbano como singular. O núcleo desenvólvese arredor da actividade pesqueira e industrial, dada a súa estratéxica situación dentro do litoral da Ría de Arousa. O forte crecemento demográfico derivado deste tipo de economía provocou unha rápida urbanización do medio agrícola contiguo ao núcleo tradicional.
O continuo urbano histórico sufriu variacións ao longo dos anos, ao tempo que se lle engadiron diferentes crecementos, entre eles os vertedoiros portuarios. Todas estas transformacións urbanísticas foron producíndose sen ningún documento de goberno, o que provocou un crecemento caótico rexido por unha forte presión urbanística. En relación co seu contexto urbanístico, o municipio desenvolveuse sen planeamento ata a chegada das Normas Subsidiarias en 1984, documento substituído polo vixente Plan Xeral de Ordenación Municipal de 2007.
Dada a localización do núcleo da Pobra do Caramiñal dentro da AC-305, máis preto de Ribeira (8 km) que de Padrón (34,5 km), as relacións supramunicipais establécense fundamentalmente cos núcleos de Ribeira e Boiro (8 km). ambos de maior entidade. A distancia, tomando como punto de partida o centro do núcleo da Pobra do Caramiñal, é a mesma tanto para Boiro como para Ribeira pola estrada autonómica AC-305, cun tempo total de percorrido de 14 minutos. O tempo de viaxe a ambos os destinos é similar para a alternativa da estrada AG-11 do Barbanza.
Cabe sinalar que os vehículos que circulan pola AC-305 dentro da Pobra do Caramiñal non teñen o propio núcleo como punto de orixe ou destino. Son, polo tanto, vehículos que pasan polo centro sen facer alí paradas. Na súa maioría, o itinerario que seguen é Ribeira-Boiro.
Ano
2022
Promotor
Xunta de Galicia - Consellería de Infraestruturas e Mobilidade - Axencia Galega de Infraestruturas
Fundación RIA
Localización
A Pobra do Caramiñal, A Coruña
Equipo e colaboradores
Fundación RIA
Ortofotografía do núcleo da Pobra do Caramiñal.
Traballo de campo
A análise do tramo da AC-305 na Pobra do Caramiñal baséase na información recollida de fontes de datos públicos oficiais, por expertos locais e, sobre todo, no traballo de campo. Este último concepto é parte fundamental do traballo desenvolvido xa que complementa a información dispoñible, en ocasións desfasada, e proporciona unha maior precisión á análise. O traballo de campo divídese en dous grandes grupos: recollida manual de información e procesos de participación pública.
recollida manual de datos
Para esta colección fanse varias visitas. Os primeiros teñen como obxectivo achegarse ao lugar de forma xenérica, para o que se cubre a contorna, tanto a pé como en coche, para identificar e experimentar de primeira man os problemas existentes. Tamén se fotografa, a ras de rúa e a vista de paxaro, o que se identifica como salientable e relevante para coñecer e explicar a realidade da AC-305 na Pobra do Caramiñal.
Nas posteriores visitas preténdese cartografiar con detalle elementos e dinámicas existentes no espazo público do tramo elixido. Ademais das fotografías, todo o trazado da vía está redeseñado a man para facer unha aproximación exhaustiva e detallada ao estado actual. Este traballo permite xerar unha cartografía fiel á realidade, así como coñecer o estado dos edificios e negocios.
Cartografía actualizada do espazo público.
participación local
Para conseguir un mellor achegamento á problemática do paso da AC-305 pola Pobra do Caramiñal, realízanse reunións coa veciñanza e diferentes axentes veciñais. Os procesos participativos divídense en dous grandes grupos:
Ciclo de encontro: A finalidade dos ciclos de encontro é achegarse a determinados colectivos e axentes locais para comprender a dinámica da Pobra do Caramiñal. Deste xeito, recóllese información moi útil sobre o uso que a xente lle dá ao apartado estudado e a problemática do día a día. Este proceso participativo axuda a propoñer unha proposta mellor centrada nas necesidades do núcleo e dos seus habitantes.
Acto de participación aberto ao público en xeral: Este tipo de actos busca fomentar o debate coa poboación local para incorporar criterios subxectivos sobre seguridade viaria e reflexionar sobre os valores patrimoniais, urbanísticos e identitarios do medio. Esta xornada permítenos reflexionar sobre o apartado en cuestión, a través da participación de diversas personalidades locais. Realizouse un percorrido pola memoria e a identidade da rúa, destacando os seus valores característicos e identificando as súas necesidades.
O contido do acto consiste nunha introdución a cargo de Francisco Menéndez, director xeral da Axencia Galega de Infraestruturas seguida dunha exposición a cargo do Fundación RIA , que describe o contexto do estudo e os principios nos que se basea. A través de fotografías e vídeos móstranse algúns dos conflitos identificados da AC-305 ao seu paso pola Pobra do Caramiñal. Tras os relatorios ábrese un debate cos asistentes sobre a morbilidade e o espazo público na comarca, o municipio e o propio núcleo.
Co obxectivo de recoller de forma sistemática as consideracións da cidadanía no acto, distribúese unha enquisa durante a quenda de debate. A través dunha serie de preguntas de opción múltiple, achegouse ás características dos asistentes, como a idade e o lugar de residencia, así como o seu uso e percepción da AC-305 ao seu paso pola Pobra do Caramiñal. Da enquisa sácanse varias conclusións que posteriormente se terán en conta para a elaboración dun documento. Cómpre salientar que a gran maioría das persoas participantes desprázase polo tramo estudado a pé, por diversos motivos, entre eles a compra e o desprazamento ao traballo.
Xornada informativa e de debate aberta ao público na Pobra do Caramiñal.
Análise
Coa información recollida nas visitas de campo, xérase unha cartografía analítica de cada unha das cuestións máis relevantes da Pobra do Caramiñal para coñecer a realidade desta e para, posteriormente, realizar a proposta que mellor se adapte ao contexto real e ao principais necesidades do segmento. Cartografía o estado do edificio, usos en planta baixa, puntos xeradores de mobilidade, infraestruturas verdes, mobiliario urbano, residuos, iluminación, elementos de abastecemento en espazos públicos, sinalización, zonas peonís, zonas viarias, zonas de aparcadoiro, accesos de vehículos. accesibilidade e itinerarios continuos, elementos de protección, sinistralidade, mercado semanal e transporte público; todos eles acompañados de imaxes e esquemas que acompañan a explicación de cada análise.
xeradores de mobilidade
Como exemplo destes planos analíticos, a imaxe da dereita mostra o plano referido a puntos que xeran mobilidade. Consideráronse puntos que xeran mobilidade como aquelas instalacións ou locais que atraen poboación a diario; diferenciándoos segundo a mobilidade que xera é peonil ou viaria e se son privadas ou públicas.
Puntos privados que xeran mobilidade rodada: Instalacións con vocación pública pero de xestión privada, como tanatorios, residencias de maiores, portos e centros de día. A mobilidade que xera considérase tráfico rodado porque atrae persoas de fóra do núcleo e porque dispoñen de prazas de aparcamento nas súas proximidades.
Puntos públicos que xeran mobilidade rodada: Grandes equipamentos culturais, comerciais, educativos e a praia. Disponen de zonas de aparcamento próximas, que facilitan e favorecen a súa chegada en vehículo privado.
Puntos privados que xeran mobilidade peonil: Locais comerciais de afluencia diaria, como supermercados, farmacias, estancos e cafetarías. Considéranse peonís polo seu tamaño, localización e porque non teñen zonas de aparcamento próximas.
Puntos públicos xeradores de mobilidade peonil: Instalacións que pola súa dimensión e localización favorezan a súa chegada a pé, ou aquelas que atenden principalmente á poboación do núcleo.
Para este plan tivéronse en conta os equipamentos públicos en todo o núcleo, xa que teñen un forte atractivo para a poboación e poden afectar á dinámica de mobilidade da AC-305, especialmente nos cruces. Non obstante, só se identificaron establecementos comerciais privados no tramo da AC-305, propio da zona de estudo.
Proposta
O punto de partida no tramo urbano da Pobra do Caramiñal é similar ao doutros casos da AC-305 ao seu paso polos núcleos de asentamentos costeiros: un espazo público deseñado arredor do vehículo no que se atopan superficies dedicadas á Circulación Viaria. Ademais, a implantación puntual de servizos e outros elementos infraestruturais, seguindo a lóxica de inmediatez e facilidade de execución, provocou a fragmentación do espazo para as persoas.
O proxecto propón recuperar as lóxicas polas que deseñar o espazo libre entre fachadas cando atravesa un núcleo urbano (unha rúa ou unha praza). O obxectivo é recuperar o espazo para as persoas e o seu carácter de carril lento, silenciando as infraestruturas para dar unha vez máis protagonismo á poboación que o habita.
A partir da análise establécense unha serie de estratexias de intervención que buscan aproveitar as potencialidades locais e que combaten as carencias existentes no apartado estudado. En termos xerais, búscase garantir a seguridade dos usuarios da vía e reforzar a identidade urbana do núcleo, así como recuperar o atractivo residencial e empresarial, primando os peóns e potenciando os movementos internos non motorizados. Para iso propóñense varias liñas de actuación como: garantir a seguridade de peóns e condutores, potenciar o carácter de carrís lentos, priorizar a mobilidade peonil e realizar un deseño integral da rúa.
A proposta propón cambios que se basean na redución do espazo de circulación, estudo e modificación da circulación interior así como dos itinerarios afectados, mellora da accesibilidade e continuidade do espazo público, implantación de infraestruturas verdes, reforzo da transversalidade, localización de zonas de alternativa. aparcamentos, reordenación de paradas de autobús, integración de servizos urbanos como iluminación, residuos, subterráneos e rexistros, redución da velocidade máxima no tramo urbano. Ademais, realizáronse plans complementarios, fóra do ámbito de actuación da AC-305, pero cunha gran importancia para o funcionamento interno do lugar; como un novo sistema de espazo público e unha nova distribución para o mercado semanal.
O paseo marítimo da Pobra do Caramiñal antes da creación do vertedoiro.
Redución do espazo enrolado
A estratexia de redución do espazo viario ten dous obxectivos: adecuar a vía á nova velocidade reducida e aumentar a zona peonil para mellorar a calidade do espazo público. En canto á estratexia de redución do espazo viario, a AC-305 na Pobra do Caramiñal presenta dúas realidades moi concretas para as que se establecen diferentes medidas. Un deles abrangue a zona portuaria, onde o tramo da pista é moi xeneroso, mentres que o outro inclúe o tecido tradicional e os crecementos fragmentados, cuxo tramo é moi xusto.
Como criterio xeral, todos os anchos de carrís redúcense a 3 m, proporcionando así máis espazo para os peóns. Non obstante, tamén se reduce o número de carrís en tramos específicos. Elimínase un carril e desvía un dos sentidos de circulación onde a redución do ancho do carril non é suficiente para ofrecer un espazo público accesible para a mobilidade a pé, pasando de dous a un carril de circulación. Noutro tramo, onde existen tres carrís que actúan como obstáculo para a transversalidade peonil, elimínase un dos dous carrís que existen para o mesmo sentido de circulación, actuando como barreira entre ambos lados.
Mellora da accesibilidade e continuidade do espazo público
O obxectivo desta estratexia é deseñar un espazo público que satisfaga as necesidades de todas as persoas, independentemente da súa condición, e favorecer o seu uso e desfrute de forma independente. Deste xeito, os cidadáns poden desenvolver a vida cotiá no espazo público coa maior comodidade posible. A medida adoptada dentro da estratexia, baseada na implantación dunha única plataforma continua, será habitual en todo o tramo. Esta decisión débese a que os tres sectores; zona portuaria, tecido tradicional e crecementos fragmentados, actualmente non están relacionados entre si. A singular plataforma permite, en definitiva, coser o trinomio urbano da Pobra do Caramiñal, axudando a percibir a continuidade do espazo público. Ademais, para mellorar a accesibilidade, é necesario eliminar na medida do posible as barreiras arquitectónicas e deseñar itinerarios continuos, seguros e adaptados. Neste sentido, a mellora do ancho da beirarrúa, mediante a redución do espazo de circulación e a implantación dunha única plataforma continua, resulta fundamental para que non existan conflitos entre os elementos do espazo público e os seus usuarios.
Estratexia para reducir o espazo vehicular en tramos de 3 a 2 carrís de circulación nunha soa plataforma.
Introdución de infraestruturas verdes
A recuperación da infraestrutura neste tramo da AC-305 pretende crear un espazo máis doméstico e agradable, así como achegar a natureza ao medio construído e mellorar a calidade do espazo público.
Na proposta de humanización da AC-305 na Pobra do Caramiñal, a infraestrutura verde concretarase de tres formas diferentes, segundo o sector. Isto débese a que en cada unha delas se identificaron diferentes problemas e necesidades. Porén, todos eles están vinculados á recuperación da identidade do núcleo e á mellora da calidade do espazo público.
Reforzo da transversalidade
A singular trama urbana tradicional da Pobra do Caramiñal, formada por un gran número de pequenas rúas transversales que conflúen na propia AC-305, crea a necesidade de realizar un corte transversal en gran número de puntos do tramo. A plataforma única e continua en todo o percorrido, ademais de axudar na estratexia de mellora da accesibilidade e continuidade do espazo público, permite reforzar os infinitos aspectos transversais e favorece itinerarios a pé continuos, seguros e multidireccionais. Non obstante, algunhas transversalidades foron identificadas como máis importantes que outras, polo que é necesario establecer unha xerarquía e mostrala na proposta. Destacáronse un total de cinco aspectos transversais que inclúen, entre outros, espazos libres como prazas e parques e equipamentos municipais.
Localización de zonas de aparcamento alternativas
A proposta ten como enfoque xeral priorizar a mobilidade peonil fronte á estrada, sendo máis democrática e respectuosa co medio ambiente. Non obstante, é necesario elevar determinadas zonas de estacionamento para garantir o bo funcionamento do núcleo.
Algunhas destas zonas están destinadas ao estacionamento de vehículos particulares, na medida do posible en réxime de estacionamento expreso para garantir a súa circulación e a liberación das prazas de estacionamento.
Outras zonas destinadas ao estacionamento están previstas como zonas de carga e descarga, xa que se detectou unha deficiencia ao respecto. Co obxectivo de dar cobertura aos comercios, os puntos de carga e descarga distribúense de forma equidistante polo tramo.
Aumento da accesibilidade ao transporte público
Proponse unha reordenación das paradas de autobús para mellorar a distancia dos percorridos a pé entre elas. Manterase o mesmo número de paradas, pero ao situalas en distintos lugares cunha distancia similar entre elas, cada un dos sectores estudados terá unha parada, o que significa que o usuario atopará unha a non máis de catro minutos a pé. . Estas paradas situaranse en zonas próximas aos aparcadoiros, ofrecendo así a posibilidade de converterse nun punto de intercambio entre vehículo privado/bicicleta e autobús, favorecendo o uso do transporte público. Ademais, estudáronse os distintos tipos de colocación das paradas dentro da calzada, en función do ancho libre de paso e da contorna no que se atopen.
Integración dos servizos urbanos
Nesta estratexia proponse eliminar toda a iluminación da fachada para substituíla por luminarias de pé. Ademais, búscase a homoxeneización das mesmas en canto a deseño e localización. Situaranse a unha distancia mínima que asegure unha boa visibilidade, tanto para os peóns como para os vehículos. En canto ao seu deseño, estas poden ser simples ou dobres, segundo a zona na que se atopen. Para as zonas onde o ancho de vía é maior, e se establece un maior tránsito de vehículos e peóns, as luminarias son dobres. O punto de luz máis baixo está entre 4,5 e 6 metros, mentres que o punto de luz máis alto é de aproximadamente 8,5 metros. As luminarias sinxelas empréganse en zonas onde apenas hai tráfico de vehículos ou onde se quere enfatizar a escala humana, mentres que as luminarias dobres sitúanse en zonas máis amplas e con maior tránsito de vehículos.
En canto aos residuos, distribuiranse de forma que abranguen todo o barrio próximo á AC-305. Preténdese situar espazos para residuos nun radio inferior a 4 minutos, cun contedor de cada tipo. Estes puntos de recollida de residuos deberán estar integrados no seu deseño co resto da proposta.
O obxectivo é racionalizar, soterrar e integrar os diferentes elementos que conforman o espazo público, dende os tendidos eléctricos ata as arquetas. Isto permite unha liberación e homoxeneización do espazo exterior.
distribución de mercado
Os mércores celébrase o día do mercado na Pobra do Caramiñal, o que fai que a dinámica de funcionamento habitual varíe, xa que moitas rúas e espazos están concurridos. Proponse unha reformulación da posición no mercado, unha aproximación previa, xa que unha transformación destas características require un estudo máis detallado. Neste caso, a gran diferenza con respecto ao estado actual é que a rúa Anxo Rei Ballesteros segue mantendo o seu tráfico, xa que é unha alternativa principal á AC-305. Este notable cambio implica que o mercado se traslade ás rúas interiores da trama urbana, expandindose finalmente polos xardíns de Valle-Inclán. Se se precisa máis espazo, supoñendo un posible crecemento, o mercado poderá asentarse e ocupar a Praza Maior. Con estas modificacións preténdese que o mercado estea máis vinculado á Pobra, que se organice arredor dos edificios e que se manteña o tráfico rodado na medida do posible, para evitar complicacións. Dun xeito máis profundo, os postos organizaranse entre si como están na actualidade, alternando postos diversos como os de téxtil con postos dedicados á alimentación, para que o fluxo de xente se distribúa por todo o mercado e non se concentre exclusivamente nunha única zona.
Estratexia de reforzo transversal.
Agarde mentres se carga o flipbook. Para obter máis información relacionada, preguntas frecuentes e problemas, consulte a documentación de axuda do complemento DearFlip WordPress Flipbook .
O documento de divulgación da proposta, elaborado pola Fundación RIA , expón a metodoloxía empregada e as propostas de intervención no espazo público deseñado para A Pobra do Caramiñal.
