De estrada a rúa (IV): Boiro
O punto de partida no tramo urbano de Boiro é similar ao doutros tramos da AC-305 ao seu paso polos núcleos de asentamentos costeiros: un espazo público deseñado arredor do vehículo, no que predominan as superficies dedicadas ao tráfico rodado. Ademais, a implantación puntual de servizos e outros elementos infraestruturais, seguindo a lóxica de inmediatez e facilidade de execución, provocou a fragmentación do espazo para as persoas.
Cruce entre a AC-305 e a Rúa do Cruceiro.
Boiro é un concello coruñés situado na vertente sur da serra do Barbanza, que ocupa unha posición privilexiada na ría de Arousa. O seu núcleo non sempre foi como o coñecemos hoxe nin ocupou a mesma posición ao longo da historia. O Boiro actual comezou a tomar forma a finais dos anos cincuenta, situándose arredor dun cruce de camiños entre as localidades próximas: Cabo de Cruz, Escarabote e Abanqueiro-Cespón. Esta nova zona comezou a desenvolverse grazas á creación dun concello e dun colexio en 1957. Ambos edificios estaban situados nunha zona agrícola con terras de cultivo, coñecida como Solares de Bao, ao sur da estrada xeral Ribeira-Padrón (actualmente). AC-305).
O maior vector económico e de desenvolvemento de Boiro é a industria conserveira, que xera emprego directo e indirecto. Esta actividade está relacionada coa Bahía de Barraña, principal zona de marisqueo.
O desenvolvemento do núcleo de Boiro en forma de ampliación supón un cambio social e comercial gravitatorio dende o núcleo fundacional de Cimadevila ata o novo desenvolvemento racionalista. No núcleo de Boiro aprécianse tres tecidos edificatorios ben diferenciados: os tecidos urbanos tradicionais, os de ampliación e os de equipamentos.
A trama tradicional aséntase na parte norte do núcleo. Presenta unha maior dispersión e menor densidade edificatoria, xa que se trata maioritariamente de grupos de vivendas unifamiliares. Non obstante, ao achegarse á AC-305, a tipoloxía edificatoria pasa a ser un bloque de vivendas, xeralmente de planta baixa + 3 plantas. En certos puntos conviven ambos tipos. Na actualidade é difícil recoñecer a trama tradicional orixinal, xa que os sucesivos crecementos urbanísticos a difuminaron.
O tecido urbano da expansión é radicalmente diferente. A rede viaria está prevista, polo que o seu trazado é máis racional, creando bloques de tamaños similares. É unha zona moito máis densa e compacta, a pesar de que aínda se poden ver solares sen urbanizar. A ampliación pasou a ser considerada a nova centralidade de Boiro, xa que absorbe a maioría da poboación e os servizos básicos e comercios.
As zonas de equipamento sitúanse ben diante da ampliación, ben próximas á praia. Segundo o planeamento vixente, prevese que estas instalacións estean rodeadas, no futuro, dun novo crecemento urbanístico que entrecruce usos industriais cos residenciais. Ao pé da praia propóñense vivendas de pouca densidade.
Actualmente, a AC-305 discorre lixeiramente paralela á liña do mar e actúa como división entre a trama urbana tradicional e a zona de expansión de Boiro, dificultando a transición natural a pé entre ambas partes. A zona de ampliación, a nova centralidade de Boiro, está formada por tres eixos paralelos que conflúen nos mesmos puntos: a AC-305, coñecida localmente como rúa principal; a liña formada polas rúas Pablo Iglesias, Doutor Santos Mieites e Estatuto de Galicia, coñecida popularmente como rúa peonil; e avenida da Constitución. Cada unha destas rúas ten unha identidade moi definida e é percibida pola veciñanza de diferentes xeitos.
Ano
2022
Promotor
Xunta de Galicia - Consellería de Infraestruturas e Mobilidade - Axencia Galega de Infraestruturas
Fundación RIA
Localización
Boiro, A Coruña
Equipo e colaboradores
Fundación RIA
Ortofotografía do núcleo de Boiro.
Traballo de campo
A análise do tramo da AC-305 en Boiro, como o resto dos tramos, baséase na información facilitada en fontes de datos públicos oficiais, por expertos locais e, sobre todo, no traballo de campo.
recollida manual de datos
Para recoller a información necesaria realízanse varias visitas a Boiro. Os primeiros teñen como obxectivo achegarse ao lugar dun xeito xenérico. Explorouse o entorno, tanto a pé como en coche, para identificar e experimentar de primeira man os problemas existentes. Tamén se fotografa, a ras de rúa e a vista de paxaro, o que se identifica como destacable e relevante para coñecer e explicar a realidade da AC-305 en Boiro.
Nas visitas posteriores o obxectivo foi mapear polo miúdo elementos e dinámicas existentes no espazo público do tramo elixido. Ademais das fotografías, todo o trazado da vía está redeseñado a man para facer unha aproximación exhaustiva e detallada ao estado actual. Este traballo permite xerar unha cartografía fiel á realidade, así como coñecer o estado dos edificios e negocios.
Cartografía actualizada do espazo público. (click para ampliar)
participación local
Os actos participativos buscan fomentar o debate coa poboación local para incorporar criterios subxectivos sobre seguridade viaria e reflexionar sobre os valores patrimoniais, urbanísticos e identitarios do medio. A xornada permítenos reflexionar e contrastar información sobre a área de traballo, a Rúa Principal de Boiro. A través da participación de representantes da comunidade local faise un percorrido pola memoria e a identidade da rúa, destacando os seus valores característicos e identificando as súas necesidades. O acto consta de tres partes:
Análise preliminar: esta é unha presentación de 20 minutos por parte do Fundación RIA , que describe o contexto do estudo e os principios nos que se basea. A través de fotografías e vídeos preséntanse algúns dos conflitos identificados na rúa Principal boirense e as potencialidades de mellora do entorno.
Memoria do lugar: Representantes da comunidade local ofrecen unha visión histórica da área de traballo, centrada na memoria e identidade do lugar.
Debate e enquisas: Despois das presentacións ábrese un debate cos asistentes moderado polo equipo de Fundación RIA e centrada na mobilidade e espazo público na AC-305 en Boiro. Pídese aos asistentes ao acto que respondan de forma anónima a unha enquisa da que se extraen varias conclusións sobre como se vive e se percibe o espazo da AC-305 en Boiro:
- Os medios de transporte máis utilizados son o vehículo particular e a pé.
- Os motivos máis recorrentes para desprazarse son ir ao traballo e facer compras nos establecementos da zona. Isto indica que a maioría dos asistentes ao evento traballan nos comercios da AC-305.
- As maiores deficiencias son a percepción de escuridade na rúa e a cantidade de tráfico.
- A maioría dos asistentes comparten unha visión de futuro con menos tráfico, beirarrúas máis grandes e árbores.
Xornada informativa e de debate aberta ao público en Boiro.
Análise
Unha vez recompilados todos os datos necesarios para xerar unha cartografía real e actualizada de Boiro, realízanse unha serie de análises que axudan a coñecer a realidade desta, para posteriormente facer unha proposta que mellor se adapte ao contexto real e ás principais necesidades dos a sección.
Realízanse diversos planos analíticos, tales como: vistas desde a AC-305, puntos xeradores de mobilidade, estado do edificio, usos en planta baixa, vexetación, mobiliario, residuos, iluminación, elementos de abastecemento en espazos públicos, pasos de peóns, dirección. de tráfico e velocidade, sinalización, zonas de estacionamento, estacionamento xeral por tramos, accesos, elementos de protección, sinistralidade e transporte público. Moitos deles acompañados de imaxes e esquemas que acompañan a explicación de cada análise.
Como exemplo destes planos analíticos, a imaxe da dereita mostra o plano referido a puntos que xeran mobilidade. Considéranse puntos xeradores de mobilidade aquelas instalacións ou establecementos que atraen poboación a diario.
Os puntos de atracción diferéncianse segundo a mobilidade que xera é peonil ou viaria . Este último inclúe as instalacións e establecementos que contan con zonas de aparcamento próximas, que facilitan e favorecen a súa chegada en vehículo privado.
Ademais, clasifícanse en función de se son privados (en luz) ou públicos (en escuridade). Para os primeiros considéranse locais comerciais de afluencia diaria, como supermercados, farmacias, estancos, panaderías, bares e cafeterías. Os equipamentos culturais, educativos e relixiosos inclúense nos puntos que xeran mobilidade pública.
Os equipamentos públicos identifícanse en todo o núcleo, xa que teñen un forte atractivo para a poboación e poden afectar á dinámica de mobilidade da AC-305, especialmente nos cruces. Non obstante, as privadas só foron identificadas no tramo da AC-305, propio da zona de estudo.
Proposta
O punto de partida no tramo urbano de Boiro é similar ao doutros tramos da AC-305 ao seu paso polos núcleos de asentamentos costeiros: un espazo público deseñado arredor do vehículo, no que predominan as superficies dedicadas ao tráfico rodado. Ademais, a implantación puntual de servizos e outros elementos infraestruturais, seguindo a lóxica de inmediatez e facilidade de execución, provocou a fragmentación do espazo para as persoas.
A proposta busca converter este tramo, actualmente autovía, en rúa. Este traballo detalla as novas lóxicas polas que se debe deseñar o espazo libre entre fachadas cando atravesa un núcleo urbano (unha rúa ou unha praza). O obxectivo é recuperar o espazo e o seu carácter de carril lento, silenciando a infraestrutura para volver dar protagonismo á poboación que o habita e traballa.
A partir da análise realizada establécense unha serie de estratexias de actuación que buscan aproveitar as potencialidades identificadas e que combaten as deficiencias existentes no apartado estudado. En termos xerais, búscase garantir a seguridade dos usuarios da vía e reforzar a identidade urbana do núcleo. Búscase recuperar o atractivo residencial e empresarial, dando prioridade aos peóns e potenciando os movementos internos non motorizados.
Fotografía histórica da rúa principal de Boiro onde se aprecia a gran presenza de vexetación no espazo público.
O principal criterio para definir o ámbito de actuación é que o espazo estea contido entre fachadas ou peches de particulares. Se o espazo libre é privado, pero non ten peche e se atopa a un desnivel inferior a 1 metro do espazo libre de titularidade pública, incorpórase ao ámbito de actuación xa que visual e físicamente forma parte do mesmo espazo. . Polo tanto, cómpre buscar o axuste para animar aos propietarios a permitir a actuación. Se o anterior é certo pero non se trata dun espazo totalmente libre, por exemplo, hai un saliente, unha planta baixa libre ou unha pérgola, terase en conta cada caso particular.
Nos cruces e desvíos, a delimitación estenderase entre 2 e 3 metros en sentido xeral do cruce. Excepcionalmente, a delimitación ampliarase transversalmente cando a travesía teña un peche próximo (neste caso se valoraría como fachada), cando se propoñan actuacións que se estendan transversalmente (como escaleiras, plataformas singulares, aliñacións e urbanización de espazos públicos). e, por último, cando existan elementos próximos ou lugares de especial interese (equipamentos, espazos públicos xa consolidados, elementos patrimoniais, etc.)
Alcance da proposta.
Redución do espazo enrolado
A estratexia de redución do espazo viario ten dous obxectivos: adecuar a vía á nova velocidade reducida e aumentar a zona peonil para mellorar a calidade do espazo público.
A AC-305 en Boiro presenta, na inmensa maioría do tramo, un tramo moi reducido no que os espazos de circulación e estacionamento son moi reducidos. Nos puntos máis estreitos dispón de dous carrís de circulación de 2,70 m cada un e un carril de aparcamento, parada de autobús, e carril de carga e descarga de 2,50 m de ancho, o que resulta nunha situación de arranque difícil reversible en favor da mobilidade a pé.
A proposta identifica a necesidade de manter unha franxa mínima de aparcamento, parada de autobús e carga e descarga, co fin de garantir a actividade urbana no tramo. Aínda que isto se propón de forma discontinua, naqueles espazos nos que se desexa manter este tipo de espazos non é posible modificar o tramo con respecto ao actual. Por iso conclúese que o único xeito de cumprir coa estratexia é planificar o tramo cun único sentido de circulación, de tal xeito que o espazo destinado actualmente a un dos carrís pase a ser peonil.
Estratexia de redución do espazo viario.
