Centros de investigación (I): Plan director do novo Instituto de Investigacións Mariñas do CSIC
A experiencia acumulada do Fundación RIA Ao establecer vínculos entre os sectores produtivos, a comunidade científica e as administracións, así como o deseño de estratexias de desenvolvemento sostible e rexeneración urbana, permite asesorar e coordinar o proceso, favorecendo a participación de todos os axentes implicados e desenvolvendo un labor de comunicación pública do proxecto.
A Xunta de Galicia aprobou en 2012 o Plan Sectorial da antiga Escola de Transmisións e Electricidade da Mariña (ETEA). Con este plan, os antigos terreos militares cambian de uso co fin de impulsar a implantación dun campus de investigación mariña capaz de acoller diversas institucións na materia.
Despois de varios anos sen avances efectivos, o Instituto de Investigacións Mariñas (IIM), un dos centros do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), dependente do Ministerio de Ciencia, Innovación e Universidades, será a institución que dea o primeiro paso. establecerse.nunha das parcelas da ETEA.
O IIM é un dos centros de referencia en España e Europa en investigación mariña e, especialmente, en ciencia e tecnoloxía dos alimentos, ámbito que establece vínculos directos coas economías pesqueiras que teñen tanta presenza na cidade de Vigo e en Galicia. As necesidades de espazo do IIM, a proxección de crecemento futuro e o potencial para xerar sinerxías con outras institucións, animan ao CSIC e á Consellería a financiar este proxecto, co que se pretende poñer en marcha un proceso aberto ao resto de institucións presentes na cidade. de Vigo, como a Facultade de Ciencias do Mar da UVigo, o CETMAR, o IEO ou a Axencia Europea da Pesca. Por estes motivos, este proxecto, de especial relevancia para o IIM, o CSIC, a cidade de Vigo e Galicia en xeral, quere desenvolverse de forma exemplar e aproveitando todas as oportunidades que se presenten.
Para contribuír a este proceso o Fundación RIA plantexa a proposta de organización da nova sede, grazas á experiencia acumulada, establecendo vínculos entre sectores produtivos, comunidade científica e administracións, así como deseñar estratexias de desenvolvemento sostible e rexeneración urbana, permitirá asesorar e coordinar o proceso, fomentando o participación de todos os axentes implicados e desenvolvemento dun traballo de comunicación pública sobre o proxecto.
Ano
2021
Promotor
Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC)
Localización
Teis, Vigo
Equipo e colaboradores
Fundación RIA
Situación actual e necesidades
O IIM viu no traslado a Ríos, unha oportunidade para superar as limitacións de espazos e de uso ás que se enfronta na actualidade. Por iso, a súa dirección promove un amplo estudo de gran valor sobre as condicións actuais de Bouzas, onde se recollen as necesidades de cada un dos membros do seu equipo e se prevén espazos para absorber o crecemento que se prevé no futuro.
Analízase polo miúdo o programa do IIM, estudando as súas instalacións e os usos actuais. Para coñecer as principais dificultades que atravesan os traballadores do IIM durante o desenvolvemento das súas actividades, o equipo do IIM Fundación RIA Realizou tres visitas ás instalacións do centro, reunindose con representantes de grupos e servizos de investigación. O obxectivo deste proceso de consulta e comprobación é realizar unha revisión das cifras de persoal e superficies que achega o IIM, obtidas a partir dun proceso de consulta previa no que só se tivo en conta o factor máximo de edificabilidade da nova sede, pero non o orzamento dispoñible. Ante este feito, o Fundación RIA Intenta optimizar a relación m2/traballador e a de €/m2 para que a calidade e adecuación das instalacións sexa a máxima dende o inicio do proxecto, coa execución da primeira fase.
Tras a súa inauguración en 1973 como Instituto de Investigacións Pesqueiras, a actual sede do IIM estaba case baleira, podendo albergar comodamente ás escasas 30 persoas que daquela traballaban no laboratorio. A longo prazo demostraría que as previsións espaciais eran correctas, xa que permitían a cómoda localización do triplo do persoal. Aínda que as instalacións deseñadas polo arquitecto Desiderio Pernas foron capaces de acoller comodamente a un cadro de persoal de 90 persoas, o IIM conta na actualidade con máis de 200 traballadores. Para dar cabida a toda esta actividade investigadora, construíuse un pequeno edificio anexo conectado ao principal e, ademais, ambos foron recheados dividindo espazos existentes. Así, as limitacións de espazo, especialmente nos laboratorios, representan o maior escollo para o desenvolvemento do IIM, tal e como afirman case todos os colectivos e servizos enquisados.
O estudo céntrase na caracterización dos distintos tipos de espazos e as súas relacións funcionais. Deste xeito, o CSIC atopa co persoal do centro unha base de información obxectiva e contrastada que contribuirá a definir os pregos técnicos do eventual concurso de arquitectura e permitirá avaliar as propostas presentadas.
Dentro das relacións funcionais entre os usuarios e os espazos do instituto hai dúas grandes instalacións singulares que articulan, en boa medida, a dinámica do IIM: a planta piloto e os acuarios. Esta relación de dependencia debe terse en conta á hora de distribuír os grupos de investigación nas novas instalacións para garantir unha maior accesibilidade e confort dos técnicos e investigadores, reducindo as distancias entre estas instalacións e os postos de traballo das persoas implicadas.
O actual edificio do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM) no barrio de Bouzas é insuficiente para albergar a actividade do Instituto.
Contexto físico e marco normativo da nova localización
Análise da ETEA e da súa contorna, identificando os seus valores ambientais e patrimoniais, para definir criterios de xestión; e unha análise da comunidade veciñal, o barrio de Ríos, tendo en conta a súa estrutura urbanística e social e escoitando as súas demandas e inquedanzas. Esta análise do contexto complétase cun estudo do marco normativo (PXOM, Plan Sectorial e Proxecto Sectorial) que define os determinantes de ocupación da parcela.
O novo emprazamento do IIM será a antiga base naval de Ríos, situada no barrio obreiro de Teis. Creada en 1916, converteuse na Escola de Transmisión e Electricidade da Mariña (ETEA) na década de 1950. A área abrangue 100.000 m² e alberga 30 edificios cun total de 30.000 m² construídos, así como pantaláns e revistas antigas.
A Xunta de Galicia aprobou en 2012 o Plan Sectorial que reclasificaba o complexo para permitir a implantación de usos científicos e tecnolóxicos, coa intención de establecer un campus de investigación mariña en Vigo.
O traslado do IIM neste lugar permite que o instituto medre ata acadar os 350 traballadores (fronte aos 200 actuais) e interactuar con outras institucións como a Universidade de Vigo e outros centros de investigación. Ademais, a Unidade de Tecnoloxía Mariña do CSIC (UTM-CSIC http://www.utm.csic.es), entidade encargada da xestión loxística e tecnolóxica dos catro buques de investigación oceanográfica do CSIC, e a Base Atlántica Española, estará situado na mesma zona.
Por iso, a vontade do IIM é que a nova localización se converta nun polo internacional de referencia en investigación mariña, fomentando a transferencia de tecnoloxía aos sectores implicados e promovendo a difusión das ciencias mariñas na sociedade, a nivel local, rexional, nacional e internacional. .
Vista aérea da ETEA de Teis, 1970.
Proposta de xestión
Distribución de usos e estratexias de integración local
Despois de rematar o estudo, o Fundación RIA elabora unha proposta orientativa de xestión de volumes e aproveitamentos na parcela PS-2 que satisfaga as necesidades plantexadas polo IIM. Esta proposta, consensuada coa dirección do IIM, é previa á elaboración do Proxecto Sectorial definitivo. É probable que, no proceso de elaboración do Proxecto Sectorial, se establezan criterios que impidan a adopción desta ordenación de volumes e usos, tales como: outro trazado dos viarios interiores da parcela, a obriga de manter algunhas fachadas. de edificacións preexistentes, ou recuamentos que salven a servidume de protección do dominio público marítimo-terrestre. Correspóndelles aos participantes no concurso de arquitectura a tarefa de elaborar unha proposta que satisfaga as necesidades do IIM axustándose aos requisitos establecidos no Proxecto Sectorial final.
Criterios de distribución entre usos proxectados
Aumentar a superficie de oficinas e laboratorios: Como mostran as enquisas realizadas aos diferentes colectivos e servizos visitados e como se reflicte nas fotografías recollidas, o aumento da superficie de oficinas e laboratorios é fundamental para mellorar o funcionamento dos o IIM. Tomando como referencia as superficies dispoñibles para estes usos na actual sede de Bouzas, a superficie dedicada a oficinas incrementouse nun 48% e a de laboratorio nun 46%. Así mesmo, a superficie do almacén aumentou un 122% para liberar espazos de traballo e zonas de tránsito de máquinas e armarios. Esta medida, xunto coa adopción dun esquema de distribución racional e compacto, permitiría ao centro de investigación construído na primeira fase da PS-2 mellorar substancialmente as condicións actuais de Bouzas.
Completar a construción de instalacións singulares como a planta piloto, os acuarios, a sala húmida e o CPD na primeira fase: A gran carga de instalacións nestes espazos dificulta a súa ampliación ou traslado posterior, sendo recomendable acometer a súa construción completamente nunha primeira fase.
Tipos de espazos
Existen catro categorías de usos que se poden organizar en conxunto ou por separado, sempre que exista unha boa comunicación e acceso entre os paquetes. Estas categorías ou paquetes de programas son: uso principal, uso singular de equipos, usos compartidos e almacenamento.
Establécese unha necesidade de 13.650 m2 de superficie útil (almacenes non incluídas) para un horizonte de 4 ou 5 anos, no que se prevé que traballen no IIM 270 persoas, esta cifra estableceuse en función do número máximo histórico de traballadores. no IIM que tivo lugar en 2012. Non obstante, a proxección de crecemento prevé que o novo centro de investigación poida albergar, en 10 ou 15 anos, un máximo de 340 persoas, para o que serían necesarios 1.600 m2 adicionais.
Ademais, estímase que a superficie non útil do centro de investigación ascende ao 20% da superficie total. Considéranse espazos non útiles aqueles estruturais (piares, fachadas, tabiques interiores, fosas de ascensores, lucernarios) ou de comunicación (corredores e escaleiras).
Non obstante, dada a situación orzamentaria actual, cómpre que o proxecto de edificación contemple unha execución secuencial, permitindo manter a calidade da edificación en todas as súas fases de acordo co que se esixe a un centro de investigación de alta tecnoloxía. Esta consideración implica abordar unha primeira fase que limita a superficie a construír a 9.000 m2, o que permite manter unha axeitada relación €/m2 co orzamento dispoñible.
En todo caso, é necesario que tanto o Proxecto Sectorial como o Proxecto de Arquitectura contemplen o resto das fases de crecemento, que encherían a totalidade do Proxecto Sectorial 2 (incluíndo tanto o IIM como a UTM) acadando a superficie edificable máxima de a parcela de 22.000 m2 (acadando os 26.000m2 construídos, aproximadamente, ao non computar un determinado programa se está situado baixo rasante).
Considérase fundamental que a primeira fase realizada integre xa os espazos especiais e que demandan máis instalacións (acuarios, planta piloto, salas especiais, etc.), arredor das que se configurarán o resto de usos (oficinas, laboratorios, almacéns). , etc.). Esta dotación definitiva dos espazos especiais na primeira fase permitirá ao IIM medrar e acometer fases posteriores sen afectar ao núcleo da investigación.
Nas fases de crecemento, unha vez satisfeitas as necesidades de espazo do IIM dos tres grupos de usos (uso principal, uso singular de equipamento e usos compartidos), proponse colmatar a superficie edificable coa incorporación de espazos máis flexibles, espazos abertos e con pouca tecnoloxía que poderían ser ocupados nun primeiro momento por unha colmea de empresas, startups, spin-off ou empresas consolidadas con convenio co IIM, como hub).
Relacións entre usos e usuarios do centro de investigación.
Facer unha boa pregunta leva a boas respostas.
O concurso de arquitectura para a nova sede do IIM convocado polo CSIC baséase no traballo do Fundación RIA , que realizou unha análise en profundidade das necesidades funcionais e das condicións urbanísticas da zona, cunha alta participación de grupos de investigación, axentes sociais e institucións afíns. O Fundación RIA tamén contribúe á difusión deste certame, mediante a elaboración dun documento informativo dirixido a potenciais participantes, co obxectivo de describir o seu contexto histórico, territorial e de investigación, e resumir a información de interese: taxas, premios, calendario ou requisitos para participar. .
